|
بسم اللّه
الرحمن الرحيم
فرد و اجتماعی که نمی تواند وفادار باشد؟! فرد و اجتماعی که تفکر و تعقل و تعمق ندارد، همانند دندانِ شیری «سطحی و بی ریشه» است و با کمتر چیزی امتزاج و آمیزش پیدا می کند. و چون با سطحِ امور سر و کار دارد؛ تنها از یک زندگی سطحی برخوردار می شود. و این بدین معناست که چنین فرد و اجتماعی نسبت به قضایا و اموری که پیش رو دارد (اعم از مملکت، دین و عقیده، فرهنگ و سنن، مسائل سیاسی و.......) فاقد اختلاط و درهم آمیزی بوده و با آنها «امتزاج و پیوند عمیق» پیدا نکرده است. و اینجاست که فرد و اجتماعِ بی ریشه و روزمره و بی خط و نشان ظاهر می شود؛ و با توجه بهمین بی ریشگی و فقدان اصالت، همیشه به سویی می رود که منافع یومیه اش اقتضاء می کند (غریزه جویی - هواپرستی) و به کسی و چیزی وفادار نمی ماند، مگر به صاحبان قدرت و ثروت و آنچه غرایز اولیه را تأمین نماید. و چون قدرت و ثروت در دست کسی ثابت نمی ماند؛ در نتیجه ثبات و وفاداریِ فرد و اجتماع بی ریشه و فاقد اصالت معنایی پیدا نمی کند؛ و فرصت طلبی و استفاده و سوء استفاده از موقعیتها (نان به نرخ روز خوردن) کار و پیشۀ آنهاست. و این آیات قرآنی بیانگر این حقیقت هستند: وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذَا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذَابِ اللَّهِ وَ لَئِن جَاءَ نَصْرٌ مِّن رَّبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ أَوَ لَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِمَا فِي صُدُورِ الْعَالَمِينَ (عنکبوت - ۱۰): «بعضی از مردم کسانی اند که می گویند ما به الله ایمان آوردیم؛ اما وقتی که در راه الله دچار رنج و زحمتی شدند (بجای تفکر در آن به مثابۀ امتحانی برای مردم) آن را بعنوان عذاب الهی قلمداد می کنند؛ و لکن وقتی نصرت و پیروزی از طرف خالقت آمد؛ به صورت تأکیدی می گویند که ما با شما هستیم؛ آیا غیر از اینست که الله نسبت به ماهیتشان و آنچه در قلوبشان میگذرد عالِمترین است؟!». بله؛ در این آیه صریحا ماهیت تاریخی بیخردانِ قدرت پرست (که به چیزی وفاء و دلبستگی ندارند) به روشنی بیان شده است؛ همان کسانی که اصل برای آنها «شکست و پیروزی» و قرار گرفتن در صف صاحبان قدرت و ثروت است؛ و برای آنها حق بودن و باطل بودن ارزشی ندارد؛ همان چیزی که امروزه هم! آن را همانند گذشته به چشم خود می بینیم و مثل اینکه این آیه همین حالا نازل شده است. همچنین آیۀ ۱۱ از سورۀ حج نیز بیان کنندۀ همین وضعیت است و در آن مادیگری بشر بی تربیت آشکارا به نمایش گذاشته می شود و در این رابطه فرقی بین قرون ماضی و زمانۀ ما مشاهده نمی گردد (عکس تصور جاهلانی که تصور میکنند: دینداری در گذشته بیشتر بوده و حالا مادیگری بیشتر شده است)؛ و نص آیه بدین قرار است: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَىٰ حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلَىٰ وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةَ ذَٰلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ (حج - ۱۱): «کسانی از مردم الله را حرفی و توخالی پرستش می کنند؛ اما اگر خیری به آنها رسید؛ بدان اطمینان پیدا میکنند؛ و لکن اگر در این مسیر دچار سختی و امتحانی شدند؛ منقلب و آشفته می گردند؛ آنها بازندۀ دنیا و آخرت هستند؛ و این شکستی بسیار روشن است». بنابر این، آنچه امروزه ماکیاولیت و خاصتا ماکیاولیت سیاسی نامیده می شود (روشِ هدف وسیله را توجیه می کند؛ یا همان روشِ نان به نرخ روز خوردن) سابقه ای به درازای عمر بشر دارد؛ و همیشه جزو فرهنگ رایج جوامع بشر بوده است؛ و بنابر همین حقیقت تاریخی است که این جملۀ اساسی در جوامع مختلف شهرت پیدا کرده است: الناسُ علی دینِ مُلوکِهم: «مردم روی دین حکام شان هستند». بنابر این، قدرت پیروز است! جملۀ هیتلر و یا داروینیها نیست؛ بلکه چنین امری سابقه ای عمیق و تاریخی دارد؛ و لکن در غرب مُجددا بیان و روی آن نظریه پردازی شده است. و متأسفانه بجای نقدش آن را ستوده و روش خود نموده و قدرت پرست گشته اند. و آیات زیر بیانگر قدرت پرستی بشر در طول تاریخ و همچنین در نقد چنین روشی میباشد: إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ؛ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا (نصر - ۱ و ۲): «وقتی نصرت و یاری الله فرا رسید و فتح و پیروزی نصیب مسلمین گشت؛ می بینی که مردم فوج فوج و دسته دسته داخل دین الله میشوند». البته در مورد بیخردان بی وفاء و قدرت پرست، عکس این وضعیت هم! صدق میکند؛ و هنگام شکست و فرا رسیدن مُصیبتها، فوج فوج و دسته دسته از دین الله خارج می گردند؛ و بعد از مرگ رسول دقیقا شاهد چنین وضعیتی بودیم و بسیاری از قبایل بی وفاء و قدرت پرست مرتد گشتند و مسلمین را دچار مصائب زیادی کردند. این قضایا مع الاسف در زمانۀ ما هم امری رایج بوده و داستان بی وفایی بقوت خود باقی است. و به نظر موحدین آزادیخواه چنین تطابقی (در رابطه با حال و گذشتۀ بشری) بیانگر عدم رشد فرد و اجتماع و عدم وفاء و التزام به خط و راهی مشخص میباشد؛ بدین معنا که بیشتر افراد بشری خط نمی گیرند و موضع دار نمی شوند و در رابطه با چیزی اخلاص نمی ورزند، و ماهیت شان مطابق با این توصیف قرآنی است: مُّذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذَٰلِكَ لَا إِلَىٰ هَٰؤُلَاءِ وَلَا إِلَىٰ هَٰؤُلَاءِ وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلًا (نساء - ۱۴۳): «آنها {منافقین و اصحابُ الرّیح!} در این میانه بالا و پایین کرده و متردد می باشند {و مؤمنانه} با هیچ طرفی نیستند؛ و بدین شیوه کسی که خالق یکتا {بنابر سُنن مُقرّره} گمراهش نماید شما نمی توانی راه نجاتی برایش بیابی». آری؛ آنها با کسی نیستند و در همان حال می خواهند از همۀ اطراف سوء استفاده کنند؟! و طبعا با تداوم این رفتار فرصت طلبانه و مبنی بر سوء استفاده سرگردانی انسانها نیز استمرار می یابد. و اما تعقل و تفکر و ریشه دوانی (ثبات قدم): تعقل و تفکر مایۀ تعمق و امتزاج می شود و فرد و جامعه را با قضایای خود درهم می آمیزد و پیوندی عمیق بین انسانها و امور مربوط بخود بوجود می آورد. و چنین وضعیتی منتهی به ریشه داری و اصالت فرد و اجتماع و عامل تعهد و التزام و ثبات قدم میشود و بشریت را در «سَرّاء و ضَرّاء» وفادار نگه می دارد. البته اینکه تصور نماییم که تعصبات و یا روابط خونی هم موجب وفاداری میشود؛ غیر قابل قبول است؛ چرا که تعصبات یا روابط خونی غیر منطقی است و با تفکر و تعقل زائل می شود نه پایدار؛ و چنین امور خلافی وفاداری ایجاد نمی کنند؛ مگر وقتی که افراد متعصب یا افراد قبیله ای در برابر «همانندانِ خود» قرار گیرند؛ و یا استبداد و سلطه گری (سیاسی، اجتماعی، یا قبیله ای) مَجال تجدید نظر و موضع اختیاری را از مردم سلب نماید و فرد و اجتماع تحت سلطه و مسلوب الاراده شوند. و بهترین مثالهای این واقعیت و «عدم پایداری عصبیت یا روابط خونی»، یکی متلاشی شدن تعصبات بت پرستانه و همچنین روابط خونی و قبیله ای در برابر دین توحیدی اسلام؛ و دیگری عدم مقاومت دینداری متعصبانۀ سنتی و زوال فرهنگها و اعراف مَحلی در مقابل ماده گرایی غربی است. و حال بدین آیات قرآنی در رابطه با تفکر و تعقل و اصالت بخشی آن و ثبات قدم ناشی از آن توجه نمایید: كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ (ص - ۲۹): «قرآن کتاب مبارکی است که آن را به تو رساندیم؛ تا آیات آن مورد تدبر و تفکر قرار گیرد و مایۀ بیداری صاحبان عقل و شرافت گردد». اینست که آیات قرآن زمانی مؤثر واقع میشوند که مورد تفکر و تدبر قرار گیرند، و برای کسانی تحول زا و ثبات آفرین می گردند که اهل «تدبر و تعقل» باشند؛ و بر خلاف آنچه رسم گشته و قرآن خوانی به قرائت و روخوانی و به ابراز «صدای الفاظ» تنزل پیدا کرده است؛ باید اخذ مُحتوی و پیگیری مقاصد قرآن اصل و اساس گردد؛ و آنوقت است که عبور از مرحلۀ سطح و ظاهر به «عمق و مُحتَوی» میسر می گردد. و در چنین صورتی باید انتظار داشت که ایمان و اسلامیت داخل قلوب مؤمنین شود و دینداری توحیدی سراپای روح و جان مسلمین را فراگیرد و این آیۀ عظیم مصداق عینی پیدا نماید: كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ، تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا (ابراهیم - ۲۴ و ۲۵): «فکر و عقیدۀ طیب و سالم همانند درخت طیب و سالم است؛ ریشه اش در زمین ثابت گردیده و شاخه هایش در هوا به اهتزاز درآمده است؛ و هرگاه بنابر ارادۀ خالقش میوه و ثمره می دهد». و الحق این زیباترین تمثیل است جهت تفهیم ایمان توحیدی و نحوۀ ثمردهی و ثمربخشی آن (که مبنی بر عمق و ریشه دوانی است). بر عکس فکر و ایمان سطحی و ظاهری و بیخردانه و غیر پایدار؛ که در ادامۀ همین آیات چنین تبیین گردیده است: وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِن فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِن قَرَارٍ (ابراهیم - ۲۶): «و فکر و عقیدۀ خبیث مانند درخت فاسد و گندیده است، که ریشه اش کنده شده و روی ارض افتاده است؛ و هیچ ثبات و استقراری ندارد». و لکن این وعدۀ الله است که مؤمنان به توحید و اسلامیت در دنیا و آخرت ثبات قدم داشته باشند و در راه توحید و آزادی مثل کوهی استوار و درختی تنومند استوار و پایدار بمانند، و در حالی که بنیانی مرصوص و پولادین دارند در صف توحیدی خود ماندگار و پا برجا و حتی آمادۀ قتال و مقاتله هستند. و این وعدۀ الهی در این آیۀ توحیدی به صراحت بیان شده است: يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ فِي الْآخِرَةِ وَ يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَ يَفْعَلُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ (ابراهیم - ۲۷): «در سایۀ تفکر بر حق و پایدار توحیدی الله به ایمانداران ثبات و پایداری می بخشد؛ هم در زندگی دنیوی و هم در آخرت (که روی موضع دنیا بنا شده است)، کما اینکه الله ظالمان را در ضلالت و گمراهی می اندازد و بنابر اراده اش با آنها رفتار می نماید».
بنابر این،
تعقل و تفکر و رسیدن به عمق و مُحتَوی،
لازمۀ ایمان و منهج توحیدی
است، و جهت
پایداری و ریشه داری در میدان توحید و اسلامیت، چنین امری واجبِ اول
می
باشد؛ واجبی که بدون تحقق آن دینداری توحیدی و
مُبتنی
بر «وفاء
به عهد و
پیمان» و «صبر و مقاومت هنگام سختی و
تضرُر» بوجود نمی آید و ایمانداران صادق
و مُتقی ظاهر
نمی شوند
و این مفاهیم
توحیدی ذهنی
و خیالی
باقی می مانند:....... وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا
عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ
وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا
وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ (بقره - ۱۷۷):
«وفاداران به عهد و پیمان، آنگاه که تعهد و
پیمان می دهند؛ و اهل صبر و مقاومت در سختی و ضرر و هنگام شدائد؛ آنها
کسانی اند که در کار خود صداقت دارند و آنها اهل تقوی و التزام هستند».
آری؛ این وفاداری و پایداری و ریشه داری در
جوامع اسلامی!
بسیار کم مشاهده میشود؛
و لکن باید بدین اصل هم توجه نمود که تا حال
هیچ جامعه
ای از جوامع اسلامی در طول
تاریخ هزار و چهارصد ساله مرتد نگشته است!
الا اینکه در دوره های انحطاط
و پستی و در ادوار مختلف، ایمان
و التزام مسلمین ضعف
و سستی بخود گرفته و با فراهم شدن
زمینه های تجدید حیات و شکوفایی
ایمان و التزام آنها مُجددا رو به فزونی گذاشته است. و
عبور از ظواهر و سطحی نگری و دخول به عمق موضوعات در این آیۀ توحیدی
بدین صورت
منعکس
و تثبیت شده است:
قُل لَّا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ
وَالطَّيِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ فَاتَّقُوا اللَّهَ
يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ
تُفْلِحُونَ (مائده - ۱۰۰):
«بگو خبیث و طیب برابر و یکسان نیستند؛ ولو کثرت و تراکمِ خباثت مایۀ تعجب و شیفتگی
شما گردد؟! پس
ای صاحبان عقل و عَلاء جانب الله و قوانین توحیدی را نگه دارید،
تا رستگار و پیروز گردید». و طبعا این بنیانی است غیرقابل گسست و غیر قابل تغییر؛ و
تا دنیا دنیاست خبیث و طیب، تعقل و نفهمی، و ثبات و بی ریشگی، برابر و
یکسان نمی شوند؛ کما اینکه
«توحید و شرک»،
«ایمان و الحاد»،
«صلاح و فساد»،
«علم و
جهل»
و.......
برابر و یکسان نمی گردند: قُلْ
هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ
إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُوالْأَلْبَابِ (زُمَر -
۹):
«بگو آیا کسانی که دانایند و آنهایی که نادانند؛ یکسان و برابرند؟! به
تأکید تنها عاقلان و اهل معنا متوجه این امر می شوند». و
طبعا دل بستن به انفصال و گسستِ چنین بنیانی لایق اهل شرک و نادانی و
گمراهی است؛ همان گمراهی و نادانی که غربیان و غربگرایان از یک طرف (بنابر
ماهیت خودشان)، و جوامع راکد و سنتی از طرف دیگر (به سبب غفلت و سنت زدگی
شان) گرفتار آن شده اند؛ و خاصتا ماده گرایی غربی (علیرغم غوطه وری در
خرافه های نصرانیت!) از طیّب و خبیث و از صلاح و فساد و کلا از خوب و
بـد عبور نموده و بالفعل غرقِ «حیوانیتِ عُریان» شده است.
کار عمیق و جدی و مردم سطحی و هکذایی
مشکل بنیادی بشر
اینست که خود بخود و بدون «مَجالهای تربیتی» رشد و ترقی و عقل و اخلاق پیدا
نمی کند، و موانع مختلف او را از طی کردن مراحل تکاملی اش باز می دارند؛ و
طبعا کل مشاکل بشری از همینجا آغاز می شود. و ای کاش رشد و ترقیِ «عقلی و
اخلاقی» نیز همانند رشد جسمی و ظهور غرایز طبیعی (غذایی، جنسی، و نیاز به
خـواب) بصورت خودکار شکل می گرفت و این بُعد هم زیاد محتاج تربیت نمی بود؛ و
یا لااقل توقف و راکدسازی آن مثل ابعاد
دیگر مشکل زیادی نمی داشت. اما
متأسفانه چنین نیست و این بُعد (و بود و نبود آن) وابسته به ارادۀ بشری و
زمینه های سیاسی و اجتماعی میباشد؛ بدین صورت که: رشد و ترقی انسانها و
ظهور عقل و اخلاق، هم نیازمندِ «تربیت و فضای
آزاد تربیتی»
است، و هم این انگیزه (انگیزۀ رشد و ترقی) در برابر موانعِ سر راه خفه شدنی و راکد گشتنی میباشد. و بدین جهت، افراد
و جوامعی که زمینه های تربیتی برای رشد و ترقی نداشته اند و موانع سیاسی و
اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مانع تربیت آنها شده است، بسیار مُبتدی و
اولیه باقی مانده اند. و حالا هم مشکل اصلیِ «مردمان استبداد زده» و خاصتا
در جهان اسلام همین مسئلۀ کلیدی
و اساسی است؛ بطوری که این مردمان: از طرفی باید تربیت شوند و رشد یابند
(تا بشود به عنوان جوامعی متمدن و ریشه دار و صاحب موضع روی آنها حساب کرد)، و از طرف دیگر همین مردمان به علت
«بی مایگی و عدم رشد کافی» بسیار سرکوب
شدنی هستند؛ و استبدادیان با هزینه ای اندک میتوانند آنها را خفه و ساکت
نمایند؟! و بعدا اندک افراد رشد یافته ای که در چنین جوامعی ظهور می کنند
(بنابر عدم همراهی مردم و همچنین فقدان امکاناتِ مقابله با اهل سلطه و
استبداد) کار مؤثری نمی توانند انجام دهند. این وضعیت متأسفانه همیشه چنین
بوده است؛ و بهمین خاطر حتی پیامبران و پیشتازان و مردانِ استثنایی هم
نتوانسته اند به تنهایی کار ماندگار و سرنوشت سازی را به ثمر برسانند؛ و
اگر هم در زمان خود موفقیت هایی داشته اند، کارشان به علت فقدان نسلی
مُتناسب (و متواصل) به مرور دچار سازش و انحراف گردیده و راهشان نیازمند نوسازی گشته
است. و این امر بیانگر این حقیقت است که در طول تاریخ
نبوت هیچ وقت مُحتوای رسالت توحیدی «در سطحی گسترده و مردمی» اخذ و دریافت
نشده است، چرا که درک و دریافت مُحتوای عمیق و تحول آفرینِ رسالت از عهدۀ
مردمان سطحی و
هکذایی خارج می باشد، کمااینکه قرآن حکیم در این رابطه پیامبر اسلام
را چنین هوشیار
و تسکین می نماید:
وَ مِنْهُم مَّن يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ؛
أَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ وَلَوْ كَانُوا لَا يَعْقِلُونَ؟!
وَمِنْهُم مَّن يَنظُرُ
إِلَيْكَ؛
أَفَأَنتَ تَهْدِي الْعُمْيَ وَلَوْ كَانُوا لَا يُبْصِرُونَ؟! (یونس - ۴۲
و ۴۳):
بنابر این توضیحات،
مردمان سطحی و هکذایی کسانی
اند که نه وارد «عُمق موضوعات» می شوند، و نه
موضوعات وارد «عمق آنها» می گردد، چرا که نه توان و فهمی دارند که وارد عمق
موضوعات شوند و به چیزهایی عمیقا ایمان
بیاورند، و نه ماهیتِ عمیق و
گسترده ای دارند که موضوعات
وارد عمق آنها شود و در وجود آنها ریشه بدواند و
بصورت با ثبات و ماندگاری جان و روان آنها را تحت تأثیر قرار دهد. اینست که چنین مردمانی
«دوست و دشمن اساسی» پیدا نخواهند کرد
و روی مواضع مثبت و منفی آنها نمی توان زیــــاد حساب کرد.
این نوع مردمان، بنابر ماهیتی که دارند (ماهیتی سطحی و هکذایی)
همیشه متزلزل و بی قرار هستند و لیاقت ثبات
قـــدم را بدست نمی آورند؛ و ممکن
نیست «ایمان و اطمینان» وارد قلوب آنها شود؛ چرا که ظرفیت ایمانداری و
اتخاذ مواضع مستحکم و با ثبات را (به علت ماهیت روزمرّگی و سودجویانه)
ندارند؛ و آنها همیشه جانب کسانی را می گیرند که غالب و پیروز به نظر می رسند؛ و کمتر متوجه حق و باطل و سرنوشت امور هستند؛ کمااینکه وضعیت
چنین مردمانی در آیات قرآن بهمین صورت بیان می
شود و بُعدی از جامعه شناسی
توحیدی را در بر می گیرد،
و برای مثال ماهیت این نوع جوامع در این آیه نیز چنین بیان شده است:
قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ
تُؤْمِنُوا وَ لَٰكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ
فِي
قُلُوبِكُمْ
(حجرات - ۱۴): «اعراب گفتند که ایمان
آوردیم؛ و لکن شما به آنها بگو ایمان نیاورده اید؛ و بگویید که تسلیم شده
ایم! و هنوز ایمان وارد قلوب شما نشده است»،
همان کسانی که با مرگ رسول الله بسیاری از آنها مرتد گشتند. و این مشکلی است که در طول تاریخ مسلمین
نیز به
چشم می خورد و بیشتر مسلمین در دینداری
ادعایی گرفتار آلودگی و سنن جاهلی
بوده اند؛ چونکه تربیتها و تعالیم توحیدی را بخوبی
اخذ نکرده و دینداریشان اکثرا
اسمی و سطحی بوده است، و به قول قرآن:
وَ مَا
يُؤْمِنُ
أَكْثَرُهُم بِاللَّهِ
إِلَّا
وَ
هُم
مُّشْرِكُونَ (یوسف - ۱۰۶):
«و اکثر مدعیان ایمان به الله
مشرکانی بیش نیستند». و طبعا مَثَل آنها شبیه درخت بی ریشه است (که
متزلزل است و لرزان) و در مقابل هر حادثه ای و در برابر هر بادی ضربه پذیر
می باشد. و متأسفانه و رشد و رویشِ مردمان تربیت نشده
و رشد نیافته(و فاقد زمینه های تربیتی) حتی
حالت طبیعی و خودبخودی ندارد؛ و چنین مردمانی
اصلا سرکوب شده و راکد
شده بحساب
می آیند. و با توجه به اینکه کار خاص و برنامه ریزی شده ای روی آنها
صورت نگرفته (و حتی در رشد طبیعی هم موانع داشته اند)،
در نتیجه مانند درختان جنگلی تنها میوه های اولیه میدهند و
محاصل آنها از کیفیت بسیار پایینی
برخوردار است. اینست که با تکیه بر آنها کاری عمیق و ریشه ای صورت نخواهد
گرفت؛ و هر کاری روی دوش آنها قرار گیرد، یا ناچارا
«مُبتدی و اولیه»
خواهد بود، و یا اصلا کاری صورت نخواهد گرفت؛ واقعیت تلخی که آن را به
وضوح و در کل تاریخ مشاهده می کنیم.
اینست که کارهای اساسی و عمیق (بنابر
فقدان زمینۀ اجتماعی و
فقدان کسانی که آنها را حمل کنند) ذهنی و غیر قابل اجراء می مانند؛ و
بعنوان طرحها و نظریاتی غیر عملی منزوی می شوند.
و بالطبع پدیدۀ «جوامع عقب مانده» از این حقایق سرچشمه می گیرد؛
جوامعی که رشد و نموِّ آنها در حد جوامع روزگارانِ گذشته است! و این یعنی زمان و فرصتهای قرُونی
در میان آنها ضایع گردیده
و حاصل اساسی و محسوسی نداشته است. و همانطور که جوامع
بشریِ گذشته بر اساس میل و هوای حاکمانشان حرکت می کردند (الناسُ علی دینِ
مُلوکِهم)، حالا هم مردمان
زیر سلطه و راکد گشته چنین وضعیتی را دارند و
نمیتوانند «استقلال فردی و فکری» داشته باشند؛ چرا که در جوامع
استبداد زده و سرکوب شده ای، هرگونه تحرکی
«علیه وضعیت حاکم و تحمیلی»
بحثِ سر و مال است؛ و اعدام و زندان و آوارگی در پی می آورد؛
پس چاره چیست؟!
چاره و راه نجات تنها در طی کردن «مراحل رشد و ترقی
بشر» است، کاری که عمیقا
مُحتاج آزادی و وجود زمینه های تربیت «فرد و اجتماع» است. و بدون آزادی
بیان و آزادی تربیتِ فرد و اجتماع، مراحل رشد و ترقی و تعمیق ماهیت و
مُحتوای انسانها باز هم به تأخیر خواهد افتاد؛ و زمان نجاتِ بشر طولانی
تر خواهد گشت. و مؤکّدا استبداد و سلطه گری در هر سطح و محدوده ای «بزرگترین مانع
رشد و ترقی»
است، و
وضعیت استبدادی و خفقان آور (که بشر بیچاره را مسلوب الإراده و بلا تحرک و در جای خودش قفل و
راکد می سازد)
عامل سطحی ماندن بشریت و مانع ریشه دار
شدن اوست.
سازمان موحدین آزادیخواه ایران
۱۰ ذو الحجه ۱۴۳۲ - ۱۵ آبان ۱۳۹۰
|
